Trasélavi Kristyan Fontinn
Lo 23 novanm 1944, dann kartyé Karos Sinzozèf Kristyan Fontinn i éné. Anparmi in bann douz zanfan, li artonm lo wityinm. Son papa Klodomir Fontinn èk son momon Ivone Klin i rès bèt, lèr in zour, lo prèt la parwas i débark po anons azot in nouvèl: Zot zanfan Kristyan i vé rant prèt.
Kristyan i sava séminèr Silaos aprosan dan laz onzan. Li pas son bak filozofi dann kolèz Sinmisèl Madégaskar, po fini son zétid filozofi èk téolozi, li arpas sokousi in tibout tan ankor dann péidéor ’’Angers’’ ’’bayonne’’, laba an frans.
Monsényèr Gibèr i ordone ali prèt lané Mil néf san swasant-douz dann légliz Sinzozèf. 1974, li fé lékip èk bann prèt Sinpyèr. Son pli gran sousi? Koman viv in fwa krétyin? Son lamour po la zistis i anminn ali rant an gran koté lo pèp rényoné, dan son lit politik, kiltirèl, ékonomik. Sélak li travay èk lo Parti Kominis Rényoné.
Dann kartyé Bwadoliv, Line Paradi, kondé, Lawar, Ravine Blans… Partou i wa son tèt. Minntan, li tyinbo èk son zournal T.C.R (Témwaniaz Krétyin Larényon). Domoun wa prann gou lir son bann ‘’Zistwar Tikok’’, son bann kozé ‘’Tonin Batis’’. Dann zané swasant kinz- swasant sèz-, li mèt dobout èk in bann dalon, lo Fron Kiltirèl Sid. Téat popilèr kréol, maloya i komans sort dann grofénwar.
Mil nèf san swasant néf, in rényoné, Monsényèr Zilbèr Obri i rant lévèk Larényon. Sak Kristyan i vé avan astèr, sé alé rod lo kiltir rényoné ankor plis dann son finfon.
Li wa antropan in rotrèt èk bann prèt si listwar lo rolizyon Larényon. Li wa kontinyé sobat sobat koté bann travayèr ; li wa tyinbo èk ti plantèr po mèt dobout zasosyasyon, ti kopérativ tousala… Li lé dann C.D.P.S (Centre pour le développement et la Promotion Sociale) «zordi la pi la». Li rant dann Radyo Pikan ; si dé zan li swiv in lékol kréol linivèrsité Sindni. Son bann ‘’Zistwar Tikok’’ wa ariv an parol si la radyo. Li nora zis lo tan démar in lémisyon si la rolizyon Larényon.
Lo 10 avri 1984, li lé viktim in tanponaz.
Lo 30 avri, la mor i vyin kony si son port…
Tikok wa kontinyé viv dan la mémwar lo pèp rényoné.
Ala in zistwar Tikok :
La koup kann
Létivèr i pli sou la briz, i fé pèt ti zétwal partou èk solèy i bri for.Lodèr zèrbabouk i lèv dann karo zantak, lèrk in tralé ti bèkroz i vyin dési po fé balanswar. Lao, dann filao, zwazo bélyé i fé zot ni kome roulèr pandiyé, tout lo bann an maymayé, i anvoy zot romans kabaré : ‘’Tyoulit lit lit !’’ Martin, anlèr pyé vakwa-pinpin i réponn azot in rofrin kaskasé : ‘’Kra…Kra…Krak !’’
Kan Tikok i wa tousa, lanvi zwé i pran ali. Malérèzman, la koup kann larivé, Madam Biganbé la di zot dé Zanlik: Alé marmay! Zordi zot lé gran, i fo zot i éd zot papa! Alors, pov Tikok lé la, dann karo kann. Mésyé Bizok i koup, Tikok i antas! Zanlik li, i asiz pa, li saroy po granmoun Biganbé sarz sarèt. Aprésa, Tikok i prépar détrwa paké kèr kann po bèf. Li yinm pa tro so korvé là, akoz divé i grat pli dir bourbouy, mé kosa wa fé kan ou lé mizèr! Rozman, tazantan, granmoun Biganbé i di ali: ‘’Alé, mounwar, sis in kann po ropozé, épi afrési out gorz!’’
Alors, Tikok i sis kann, bayoun! Plik li sis, plik lé dou!
Sours promyé Liv Zistwar Tikok – Listwar Tikok/ Kristyan Fontinn
Kiltir Larénion